ORTOPEDİ VE TRAVMATOLOJİ NEDİR?

Ortopedi kelimesi ilk defa 1741 yılında Fransız hekim Nicholas Andre tarafından kullanılmış olup yunancada “düzgün çocuk” anlamına gelmektedir. Andre yazdığı kitaba Ortopedia adını vermiş ve ortopediyi “çocuklarda deformiteleri (şekil bozuklukları) önleme ve düzeltme sanatı” olarak tanımlamıştır. Ortopedi ve Travmatolojinin ilgi alanı hareket sistemidir; yani kollar, bacaklar, leğen kemiği (pelvis) ve omurganın kemik yapısı, kasları, eklemleri ve eklemin dengesini sağlayan kapsül ve bağlarıdır.  Modern anlamda Ortopedi ve Travmatolojiyi şöyle tanımlayabiliriz: Hareket sisteminin şekil ve işlevlerinin korunması, bozulmuşsa fiziksel, tıbbi ve cerrahi yöntemlerle düzeltilmesini içeren tıbbi bir uzmanlık dalıdır.

Ortopedik muayene hastanın odaya girmesiyle başlar. Muayene belli bir sıra izlenerek gerçekleştirilir.

1. ÖYKÜ

İyi bir öykü hekimi büyük oranda tanıya götürür.

Ağrı en sık olan yakınmadır. Eklem hareketlerinde azalma, şekil bozukluğu ve kuvvetsizlik de diğer sık belirtilen yakınmalardır.

Yakınmaların gelişmesi, ilerlemesi, azaltan - arttıran etmenler, yaralanmalar, iş alışkanlıkları ve sportif faaliyetler öyküde iyice soruşturulmalıdır.

Sistemik hastalıkları sorgulanır. Kalıtsal hastalıklar yönünden aile öyküsü önemlidir.

2. KLİNİK MAYENE

Genel kural çıplak ve simetrik muayenedir.  Hastanın genel görünümü, duruşu ve yürüyüşü yanı sıra yakınılan bölge ve ilgili bölgelerin muayenesi yapılır.

A-Yakınılan bölgenin muayenesi:

• Gözle muayene (inspeksiyon): Normal dışı duruş ve görünüm bozukluğu (deformite) değerlendirilir. Derideki renk değişikliği, yara izleri ve yaralar araştırılır.
• Dokunarak muayene (palpasyon): Yumuşak dokularda lokal hassasiyet, ısı değişiklikleri, kitleler dokunmakla anlaşılır.
• Eklem hareketleri muayenesi: Eklemlerin aktif ve pasif hareketleri ölçülür. Eklemlerin stabilitesi ve anormal hareket olup olmadığı kontrol edilir.
• Ölçümler: Yakınılan tarafla sağlam tarafın çevresi ölçülür, böylece kas erimesi veya şişlikler değerlendirilir. Yakınılan tarafla sağlam tarafın boyları ölçülerek kısalık veya uzunluk değerlendirilir.
• Nörolojik muayene:Kas kuvvetleri, duyu ve refleks muayenesi yapılır.
• Dolaşım: Ekstremitenin rengi, kılların durumu, kapiller dolaşım ve nabızlar muayene edilir.
• Lenfatik sistem: Özellikle tümör ve enfeksiyon olgularında lenf yolları ve lenf düğümleri muayenesi önemlidir.

B- Yakınmaların kaynaklanabileceği yörelerin muayenesi:

Bazen hastalar, esas olayın olduğu yerin uzağındaki bölgelerde yakınmalarla başvururlar. Örneğin kalça rahatsızlığı olan bir hasta diz ağrısı ile, boyun rahatsızlığı olan bir hasta da dirsek ve el bilek ağrısı ile gelebilir. Bu nedenle, ilgili uzak bölgelerin de muayenesi çok önemlidir.

Hastanın muayenesi tamamlanınca gerekli değerlendirme yapılır, kesin ve ayırıcı tanı için laboratuvar incelemeleri yapılır. Ortopedide tanı amaçlı bir çok inceleme yapılmaktadır. Bunların içinde en sık kullanılanı direkt radyografik incelemelerdir.

3. GÖRÜNTÜLEME

• Direkt Radyografi: 2 yönlü istenir. Bazı özel durumlarda ve çocuk patolojilerinde mukayese için sağlam tarafın da  filmleri istenebilir.
• Bilgisayarlı tomografi (BT): Pelvis, omurga patolojileri ve kemik tümörlerinde sıklıkla başvurulan tanı aracıdır.
• Ultrasonografi (USG): Yumuşak doku patolojilerinin değerlendirilmesinde yararlıdır.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Kemik ve yumuşak doku patolojilerini anatomik yerleşimine göre en iyi belirleyen görüntüleme aracıdır.
• Kemik Sintigrafisi: Diğer tanı araçları ile birlikte değerlendirilmesi gerekir. Lezyonların yerinin saptanmasında duyarlıdır.

1.Tedavi gerektirmeyen durumlar:

Bazı gelişme bozukluklar ve  bazı konjenital (doğumsal) anomaliler (bozukluklar) tedavi gerektirmez.

2.Konservatif tedavi:

• İstirahat: Tüm vücut veya hastalıklı ekstremitenin istirahati.
• Destek ve cihazlar: Eklemleri desteklemek, deformiteyi önlemek ve tedavi etmek amacıyla kullanılan korse, cihaz ve alçılar.
• Fizik tedavi uygulamaları.
• İlaçlar.

3.Cerrahi tedavi:

A) Kemik ameliyatları:

• Direnaj, kemikten kapak açma (fenestrasyon), kemik içini kazıma (küretaj).
• Osteotomi: Kemiği kesme: Açısal düzeltme, eklem bozukluğunu düzeltme, kısaltma, uzatma amacıyla.
• Kemik tespiti: Tel, vida, plak-vida, çivi, eksternal fiksatör vb. araçlarla kemik parçaları sabit tutulur.

B) Eklem ameliyatları:

• Artrotomi: Eklemin açılması.
• Artroskopi: Eklemin optik yolla görülerek değerlendirilip tedavisi
• Artrodez. Eklemin hareketsiz hale getirilmesi.
• Artroplasti: Ekleme kaybedilen fonksiyonu kazandıran ameliyatlar: Rezeksiyon artroplastisi, interpozisyon artroplastisi, replasman artroplastisi (total veya parsiyel protez).

C) Yumuşak doku ameliyatları:

• Miyotomi (kası kesme)
• Tenotomi (tendonu kesme)
• Tenoplasti (tendon uzatma)
• Kapsülotomi (kapsülü açma)
• Tendon transferleri.

D) Rekonstruksiyonlar:

• Deformite düzeltmeleri
• Uzatmalar
• Serbest doku nakilleri
• Protez uygulamaları