KIRIKLAR HAKKINDA GENEL BİLGİ

Dıştan veya içten gelen zorlamalarla kemiğin anatomik bütünlüğünün bozulmasına kırık, eklem ilişkisinin bozulmasına çıkık denir. Kırığı oluşturan kuvvetler aynı zamanda çevredeki yumuşak dokularda da (cilt, kas, tendon, sinir, damar, iç organ gibi) yaralanmalar yaptığı, hatta sistemik bulgular da (şok, yağ embolisi, tromboemboli gibi) yarattığı için kırık, tüm vücudu ilgilendiren genel travma hastalığı olarak da tanımlanabilir.

OLUŞ NEDENLERİ

Trafik kazaları, iş kazaları, düşmeler (dam, ağaç) kırığa neden olan olayların başında gelir. Kırık, doğal afetler sonucu olabilir. Savaşlarda ateşli silah yaralanmaları açık parçalı kırık oluşturur. Yaşlara göre farklı olaylar; örneğin yeni doğanda doğum travması; gençlerde spor yaralanmaları - trafik kazaları; yaşlılarda basit düşmeler kırık nedeni olabilir. Kırılan bölgelerin incelendiği bir araştırmada %20 alt, %47 üst ekstremite de kırık olduğu, bunlardan %4’ünün ölümcül olduğu görülmüştür.

KIRIK TİPLERİ

Kırığın nasıl olduğu, kırığın şekli, kırılan kemiğin yapısı, hasar gören yumuşak dokuların ağırlığı tedaviyi ve sonucu etkiler. Cilt yaralanmalarının olduğu açık kırıklar, damar- sinir yaralanması olan kırıklar, çok parçalı kırıklar, eklemi ilgilendiren kırıklar, kırıklı çıkıklar sorunlu kırık tipleridirler.

TANI

A- Travmaya ait belirtiler:

Ağrı, duyarlılık, hematom (kan toplaması), ödem, şişlik, morluk (ekimoz) ve işlev bozukluğudur.

B- Asıl kırık belirtileri:

Şekil bozukluğu (deformasyon); Anormal hareket; Kırık krepitasyonu (kırık uçlarının sürtünme sesi)

C- Görüntüleme

Direkt Radyografi: Grafi 2 yönlü olmalı, kırık olan bölgede alt ve üst eklemler görülmeli, Çocuklarda özellikle eklemi ilgilendiren olaylarda gerekiyorsa sağlam tarafla karşılaştırılmalı olmalı, bazı bölgelerde kırıklar ilk anda görülemediği için (skafoid kırığı, femur boynu stres kırığı gibi) 10 gün sonra grafi yenilenmelidir.

Diğer tetkikler: BT, MRG, Ultrasonografi, angiografi

KIRIK TEDAVİ PRENSİPLER

1-Redüksiyon (yerine koyma)

A-Kapalı : Elle (manuplasyon) veya Traksiyonla (tedrici çekme sistemi)

B- Açık (cerrahi)

2- Redüksiyonun korunması (tespit)

A- Dış (eksternal) tespit (alçı, atel, ortez)

B- İç (internal) tespit (tel, vida, plak-vida, çivi vb.)

C- Eksternal fiksatörle tespit

3- Rehabilitasyon (kaybedilen işlevleri yeniden kazandırma)

ÇOCUK KIRIKLARI ÖZELLİKLERİ

Çocuklarımızın kemikleri, büyüme özelliği nedeniyle erişkin kemiklerine göre farklıdır. Bu nedenle kırk tipleri ve tedavileri erişkinlere göre farklılık gösterir.

1. Çocuk kemikleri daha elastiktir, yeşil ağaç tipi tam olmayan kırık sık görülür.

2. Eklem hareketi yönündeki belli bir dereceye kadar olan açılanmalar çocuk büyüdükçe yeniden şekillenme (remodeling) ile düzelir. Ancak yanlara olan açılanmalarda düzelme şansı azdır. Çocuk ne kadar küçük, açılanma ne kadar ekleme yakınsa düzelme o kadar hızlı olur. Rotasyonel dönüklükler düzelmez. Tam kırıklarda kemik çapının yarısı kadar üst üste binme varsa ama kırık kemik doğrultuları iyi ise bu durum da çocuk büyüdükçe düzelir.

3. Kemik zarı (periost) daha kalın ve aktif olduğu için kırıklar erişkinlere göre daha hızlı kaynar.

4. Çocuk kırıklarında kaynamama olasılığı azdır.

5. Bazı kırıklar hariç daha çok ameliyatsız yöntem (elle kırığın yerine konup alçı ile dıştan tespit) ile tedavi edilir.

6. Cerrahi gerektiren çocuk kırıkları:

·Ayrışmış humerus kondil ve epikondil kırıkları

·Humerus suprakondiler kırık (Sinir ve damar hasarı olasılığı yüksektir)

·Radius boyun kırığı

·Monteggia kırıklı çıkığı (Radius başı çıkığı+ ulna kırığı)

·Tibia ön eminensia kırığı

·Tendonların yapışma yerindeki ayrışmış kopma kırıkları

·Kapalı olarak düzeltilemeyen kırıklar

·Eklemi ve büyüme kıkırdağını ilgilendiren kırıklar

7. Büyüme kıkırdağını ilgilendiren kırıklarda şekil bozukluğu ve kısalık gelişebilir.

Büyüme kıkırdağı uzun kemiklerin uçlarında eklemlere yakın yerde bulunur. Buradaki kıkırdak hücrelerin çoğalması ile kemikler uzar ve şekillenir. Kemiklerin uç kısımlarındaki kırıklar bazan büyüme kıkırdaklarını etkileyerek büyüme işlevini bozar, Başlangıçta düzgün görünen kemikte çocuk büyüdükçe eklemlere yakın yerlerde eğilmeler ve kısalık gelişir. Bu nedenle, büyüme kıkırdağı kırığı geçirmiş çocuklarda ilk yıl içinde büyüme kusuru görülürse, bu çocuklar büyüme tamamlanana kadar izlenmelidir. Oluşan büyüme bozukluğu işlevsel veya estetik bir sorun yaratıyorsa büyüme tamamlanmaya yakın cerrahi müdahale ile düzeltme yapılır. Erken düzeltme yapılırsa çocuk büyüdükçe mevcut büyüme kıkırdağı hasarına bağlı büyüme bozukluğu tekrar oluşacaktır.